Türkiye-Rusya ilişkileri:

Stratejik ortaklık mı bağımlılık mı?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ankara’ya geliyor. Putin ve Erdoğan bir yılda 9’uncu kez bir araya gelirken, Ruhani’nin de katılacağı İstanbul zirvesi, birçok ülke ve çevre tarafından dikkatle izleniyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Akkuyu Nükleer Güç Santralinin temel atma törenine katılmak ve Rusya, İran, Türkiye arasında İstanbul’da yapılacak olan zirveye katılmak üzere iki günlük ziyaret için bugün Türkiye’ye geliyor. Rusya Devlet Nükleer Enerji Kurumu (ROSATOM) tarafından yaptırılacak Akkuyu Nükleer Santral, Türk Akımı projesi ile birlikte şimdiye kadar Türkiye ve Rusya arasında gerçekleştirilen en büyük anlaşmalardan biri olma özelliğini taşıyor. AKP yönetimi bu proje ile Türkiye’nin enerji ihtiyacının giderileceğini ve bunun stratejik bir yatırım olduğunu savunuyor.

Ancak, çevrecilere göre proje çevre için gerçek bir felaket içeriyor. Bunun en temel nedenlerinden biri, nükleer atıkların Türkiye’de depolanacak olması.

NÜKLEER FELAKETİN TEMELİ ATILIYOR

Greenpeace’e göre, Akkuyu’da kurulması planlanan nükleer reaktörün “WWER-1200” modeli daha önce hiçbir nükleer santralde denenmedi ve daha yüksek oranda radyoaktivite içeriyor.

Nükleer atık yakıt çubuklarının reaktör çevresindeki havuzlarda saklanması halinde bile en az 100 yıl geçse de canlılar için tehlikeli olabileceğine yönelik eleştiriler mevcut. Yine Nükleer Atıkların, deniz yoluyla Rusya’ya imha edilmek amacıyla gönderilmesi halinde de, boğazlardan geçirilecek olan nükleer atıkların bıraktığı etki İstanbul için bile tehdit içeriyor. 

EFRİN SONRASI YENİ PLANLAMA TOPLANTISI

Yarın İstanbul’da Ruhani’nin de katılımı ile İran-Rusya ve Türkiye arasında yapılacak olan zirve, Astana’da oluşan 3’lü mekanizmanın Efrin’e yönelik saldırı sonrasında ilk toplantısı gerçeklemiş olacak. Toplantıda Suriye’deki son durumunun gözden geçirilmesi, yeni bir muhasebe yapılması amaçlanıyor. Rusya, Efrin’e karşılık Guta’yı silahlı militanlardan arındırırken, İdlib meselesinin gündeme gelmesi bekleniyor. Türkiye ise İdlib’e karşılık yeni Kürt yerleşim yerlerini hedef tahtasına oturtmuş durumda. Guta’ya karşılık Efrin’i elde ettiğini düşünen, Rusya ve İran’ın militanlardan temizlenmesini istediği yerleşim yerlerine karşılık, Minbiç ve diğer Kürt bölgelerine karşı yapılacak olan operasyonlar için destek talebinde bulunacak. Erdoğan, en son yaptığı açıklamalarda, Minbiç ile birlikte Kobanê, Girê Spî gibi bölgeleri yeni hedef olarak göstermişti. 

TÜRKİYE’Yİ BAĞIMLI HALE GETİRECEK PROJELER

Rusya’nın 4 bin 800 megavatlık kapasiteye sahip olması beklenen ve 20 milyar dolara karşılığında inşa edeceği Akkuyu Nükleer Santral ile birlikte Türkiye’yi enerji politikaları konusunda tümüyle kendisine bağımlı hale getirecek. 

PROJE 2023’E ULAŞMAZ

Projenin 2023’e ulaşması da pek olası görünmüyor. Gözlemcilere göre, bu projenin tamamlanması siyasi ilişkiler yolunda gitse bile daha uzun yıllar alacak. Birçok uluslararası ilişkiler gözlemci, Rusya’nın elindeki teknolojiyi Türkiye ile paylaşıp paylaşmayacağının da soru işaretleri barındırdığına dikkat çekiyor. 

Dış basına konuşan İTÜ Nükleer Enerji Enstitüsü’nde görev yapmış olan Prof. Dr. Şarman Gençay’a göre, Rusya ile yapılan anlaşma teknoloji transferini garanti etmiyor. Gençay, "Bu durumda projenin geleceği, bu konuda bütün yetkiye sahip Rus dostlarımıza kalmaktadır. Bir aksilik olmamasını dileyelim. Zira, nükleer santral konularında işlerin yarıda kalmasından daima sipariş veren ülke zarar görür” dedi.

DAHA PAHALIYA MAL OLACAK

Ayrıca proje Rusya’ya önemli ekonomik avantajlar sunuyor. Akkuyu'ya "stratejik yatırım" statüsü gündeme getirildi ki, bu da Rusya'nın Türkiye'den yardım alması ve vergi indirimlerine tabi tutulması anlamına geliyor. Ayrıca Akkuyu’da üretilecek olan enerji kilovat başına ROSATOM tarafından 12.35 sent karşılığında Türkiye’ye satılacak. Analist Metin Gürcan ise yazdığı yazıda, bunun “dünya ortalamasının 2-3 kat üzerinde" olduğuna işaret etti. Ancak AKP yönetimi, bunu iç kamuoyuna “kendi nükleer tesisini inşa etmek ve enerji kaynakları yaratmak olarak” sunuyor. 

EKONOMİK TAVİZLERİN NEDENİ?

“Bağımsız politika üretme, dünya güçlerine rağmen oyun kurma iddiasında” olan AKP hükümeti, Türkiye’yi tümüyle enerji ve bununla bağlantılı olarak siyasi ilişkileri bağımlı hale getirecek bu adımları neden attığı tartışma konusu. Bunun birden fazla nedeni olsa da, AKP 7 yıl boyunca uyguladığı ve iflas eden Suriye politikasını revize etmek ve denklemde yeniden var olmak adına bunları Rusya’ya vermek zorunda olduğu tavizler olarak görüyor. Ayrıca bu tavizlere karşılık, Suriye’deki Kürt oluşumunun tasfiye edilmesi, kendisine yeni nüfus alanlarının açılması, Rusya ve ABD tarafından “ne yapılacağı bilinmeyen” Suriye’deki silahlı selefi grupların hamisi olarak kabul edilmesi gibi “kazanımlar” elde ettiğini düşünüyor. Ancak, bölgesel bir güç olarak “kendisine duyulan ihtiyacı” bir koz haline getirip hem ABD hem de Rusya’yı aynı anda idare edeceğini düşünen AKP yönetimi, her iki taraf açısından da “güvenilmez aktör” haline getiriyor. En son ABD ile ilişkileri düzeltmek için Türkiye’nin gerekirse Rusya’dan alacağı S-400’lerden vazgeçebileceğine yönelik yapılan açıklamalar Rusya tarafından da not edilen gelişmeler arasında. “Taraf olmayan bertaraf olur” sözüyle hareket eden Türkiye’nin hem Rusya hem de ABD ve batı blokunu idare etme her ikisine de dayanarak güç olma arayışı kısa vadede iş görse de uzun vadede bu politikanın karşılığı yok. Sonuç itibariyle Rusya’da batı bloğu da Türkiye’yi işlerine yaradığı ölçüde idare etme yolunu seçecek. 

MA / Kenan Kırkaya