Çözüm sürecine son verilmesi rejim değişikliğini getirdi

Türkiye'de Dolmabahçe Mutabakatı'nın reddedilmesi ve 24 Temmuz 2015'te tekrar çatışmalı sürece dönülmesinden bu yana çok önemli olaylar ve kritik değişiklikler yaşandı. Kentlerde çatışmalar başlarken, darbe girişimi oldu, OHAL ilan edildi ve çatışma koşullarındaki seçimler sonucunda Türkiye’nin 90 yıllık parlamenter rejimi değişti.

Kürt sorununun barışçıl yollarla çözümüne dönük 2013 yılında başlatılan “çözüm süreci”nin, 22 Temmuz 2015 günü Ceylanpınar’da yaşanan şaibelerle dolu 2 polis cinayeti nedeniyle AKP Hükümeti tarafından sonlandırılıp, 24 Temmuz’da Kandil’in bombalanması ile yeniden çatışmalı sürece dönülmesinin üzerinden 3 yıl geçti. Geride bırakılan bu süre zarfında Türkiye’de binlerce kişi yaşamını yitirdi, yüz binlerce gözaltı ve tutuklama yaşandı, darbe girişimi ile birlikte OHAL ilan edildi ve en sonunda da Türkiye’nin 90 yıllık rejimi değiştirildi. 

Öcal’ın Çağrısıyla  Başlayan Süreç

PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın, 2013 yılında Diyarbakır Newrozu’na gönderdiği mektubunda “Artık silahlar sussun, siyaset konuşsun” çağrısında bulunmasıyla birlikte Kürt sorununu demokratik temelde çözmeyi esas alan “çözüm süreci” başladı. Öcalan’ın çağrısıyla başlayan sürece, PKK de 23 Mart tarihinde yaptığı “Resmi ve açık bir şekilde ateşkes ilan ediyoruz” açıklamasıyla destek verdi.

Dolmabahçe Mutabakatının Reddiyle Çözüm Sürecinin Biteceği Sinyeli

Öcalan’ın doğrudan rol aldığı süreç,  Kürt sorununun demokratik temelde çözümü doğrultusunda karşılıklı diyaloglara gelişti. Çatışmanın yaşanmadığı, müzakerenin hakim olduğu süreçte, Kürt sorununun çözümüne dair gelinen en önemli aşama ise, 28 Şubat 2015'te İmralı ve devlet heyetinin ortak açıkladığı 10 maddelik Dolmabahçe Mutabakatı oldu. 

İki yılı aşan süre içerisinde yapılan müzakerelerin somutlaştığı Dolmabahçe Mutabakatı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından “Böyle bir mutabakat yok” ve benzeri açıklamalarla inkar ederek, çözüm masasını devrildi. Masanın devrilmesiyle birlikte PKK’den sık sık sürecin Erdoğan tarafından durdurulduğu, Dolmabahçe Mutabakatı’nın esas alınarak somut adımlar atılması gerektiği yönünde açıklamalar geldi.

PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecridin ağırlaştı

Mutabakatın reddedilmesiyle müzakere sürecinde başlayan tıkanıklık, PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecridin ağırlaştırılmasıyla derinleşti. 27 Temmuz 2011’den beri avukatlarıyla görüştürülmeyen Öcalan üzerindeki tecrit, en son 5 Nisan 2015 tarihinden sonra İmralı Heyeti ile de görüştürülmemesiyle daha da ağırlaştı.

24 Temmuz’da Adım Adım

Karakol ve kalekol yapımının hızlanması, 11 Nisan 2015 tarihinde Ağrı Tendürek Dağı’na bir grup askerin indirilmesi ve çıkan çatışmada 2 HPG’li ve bir sivilin yaşamını yitirdiği “Diyadin Provokasyonu” gibi süreçler de, 24 Temmuz’un habercisi oldu.

HDP’ye Dönük Saldırılar Başladı

7 Haziran 2015 seçimlerinde ise, HDP’ye yönelik saldırılar meydana geldi. HDP’ye dönük birçok yerde ırkçı saldırı meydana gelirken, Adana ve Mersin binalarına yönelik bombalı saldırılar gerçekleştirildi, ardından da seçime iki gün kala HDP’nin final yaptığı 5 Haziran Diyarbakır mitinginde DAİŞ eliyle bombalı saldırı yapıldı. Bu saldırı da 5 kişi yaşamını yitirirken, yüze yakın kişi ise yaralandı. 

KCK’den Açıklama

Tüm bu yaşananlar karşısında çözümün tarafı olan KCK yetkililerinden açıklamalar geldi. KCK Yürütme Konseyi Eşbaşkanı Bese Hozat, “Ateşkes durumu seçimlerin hatırına devam ediyor. AKP seçimlere dönük yoğun bir provokasyon çabası içerisinde. HDP’ye yönelik saldırıları yoğunlaştırarak bir konsept yürütüyor. Bu siyaseti boşa çıkarmak için biz ateşkesi sürdürmek istedik” şeklinde açıklama yaptı.

Erdoğan’ın Başkanlık İsteği 7 Haziran’da Hayal Oldu

Erdoğan, seçim süreci boyunca Başkanlık Sistemi’ni hayata geçirmek için 400 milletvekili istediği 7 Haziran seçimlerinde, HDP’nin yüzde 13 oy olarak barajı aşmasıyla istediği sonucu alamadı. AKP, yüzde 40’ta kalarak ilk kez tek başına iktidar olma yeterliliğini kaybetti. MHP seçimlerden hemen sonra erken seçim çağrısı yaptı. 7 Haziran seçim sonuçlarını tanımayan Erdoğan, MHP’nin de çağrısı üzerine erken seçim kararı aldıklarını ve seçimleri 1 Kasım tarihinde yapacaklarını duyurdu.

 “Çözüm Sürecini Bitiren Olay”  Hâlâ Aydınlatılmadı

7 Haziran seçimleri sonrası ise, 20 Temmuz’da Urfa’nın Suruç ilçesinde DAİŞ’in saldırısı sonucu 33 SGDF’li genç katledildi. 22 Temmuz’da da Urfa’nın Ceylanpınar ilçesinde Feyyaz Yumuşak ve Okan Acar adlı polislerin evlerinde infaz edilmeleri, “çözüm sürecini bitiren olay” olarak tarihteki yerini alsa da, cinayetin gerçekleşme şekli, deliller, dava açılan sanıkların işkence gördüğünü beyan etmesi gibi gerçekler kamuoyunda kendine yer bulmadığı gibi hala aydınlatılmadı. 

Cinayete ilişkin açılan davada yargılanan 4’ü tutuklu 9 kişi hakkında 1 Mart 2018 tarihinde görülen duruşmada, mahkemenin cinayet suçlamasına dair "somut delillerle desteklenmeyen soyut iddia ve ihbarlardan başka mahkumiyetlerine yeterli kanıt yok" diyerek, sanıklara beraat kararı vermesi ile dava düştü. 

24 Temmuz Sonrası: Derinleşen Savaş

Erdoğan’ın yine 7 Haziran seçimleri öncesi “400 milletvekilini verin ve bu iş huzur içinde çözülsün” açıklaması ve Suruç Katliamı ile Ceylanpınar cinayetlerini sonrası yaptığı “400 milletvekili alınsaydı, durum bugün çok farklı olurdu” açıklaması, çözüm sürecini “Başkanlık sistemi ve iktidarı” uğruna bitirdiğinin itirafı olarak yorumlandı. 

Yaşanan bu gelişmeleri ileri sürülerek yapılan MGK ve güvenlik toplantıları sonrası Başbakan Ahmet Davutoğlu, savaş ilan ettiklerini açıkladı ve 24 Temmuz 2015 tarihinde Kandil’e yönelik hava saldırıları başladı. Dolmabahçe Mutabakatı’nın reddiyle başlayan “çözüm süreci”nin bitmesi 24 Temmuz’da alınan savaş kararıyla kapsamlı bir savaş konseptine dönüştü.

Öcalan Uyarmıştı

PKK Lideri Abdullah Öcalan'ın, “Demokratik Kurtuluş ve Özgür Yaşamı İnşa-İmralı Notları" isimli kitabında da yer alan bilgiye göre, Dolmabahçe Mutabakatı’nın deklere edilmesinden bir gün önce yapılan görüşmede Öcalan, devlet heyetine "Çözüm olmazsa binlerce insan ölecek. Ben bunu kavradım ve gereğini yapıyorum. Onlar da bunun önemini kavramışlar mıdır, bilmiyorum. Onlarla iyi tartışın" uyarısında bulunmuştu.

24 Temmuz Sobeası: Çatışma, Savaş, OHAL, Rejim de  Değişikliği 

Sürecin devam etmesi yönünde adım atmayan hükümetin 24 Temmuz'da Kandil’e hava saldırısıyla resmen açıkladığı çatışmalı süreç boyunca şu gelişmeler yaşandı.

►11 Ağustos 2015: Cumhurbaşkanı Erdoğan, “çözüm sürecinin buzdolabına kaldırıldığını” açıkladı.

►16 Ağustos 2015: İlk olarak Varto’da sokağa çıkma yasakları ilan edildi. Ardından Silopi, Cizre, Nusaybin, İdil, Hakkari, Batman, Yüksekova,  Bulanık, Edremit, İpekyolu, Sur, Silvan, Lice, Doğubayazıt ve Hizan gibi merkezlerde öz yönetim ilanları ile birlikte “sokağa çıkma yasakları” ilan edildi. Sokağa çıkma yasakları sırasında TİHV verilerine göre; aralarında kadınların ve çocuklarında olduğu en az 310 sivil hayatını kaybetti. Yine TİHV raporuna göre 16 Ağustos 2015-18 Mart 2016 arasında 7 il 22 ilçede uygulanan sokağa çıkma yasakları 1 milyon 642 bin kişiyi etkiledi.

► 10 Ekim 2015:  Savaşa karşı Ankara'da 10 Ekim’de yapılmak istenen Barış Mitingi’ne DAİŞ'in alınan tüm istihbaratlara karşı düzenlediği saldırıda 103 kişi yaşamını yitirdi. 

► 20 Ekim 2015: Başbakan Davutoğlu, Van’daki mitinginde “AK Parti iktidardan indirilirse buralarda terör çeteleri dolaşacak, beyaz Toroslar dolaşacak” diyerek Kürt seçmeni tehdit etti.

►1 Kasım 2015: Savaş koşullarında gidilen seçimlerde AKP yeniden tek başına iktidar oldu. HDP yüzde 10,5 ile barajı geçti. 

►14 Aralık 2015: Kent merkezlerinde çatışma ve sokağa çıkma yasağı sürerken, KDP Başkanı Mesud Barzani, Türkiye’yi ziyaret etti.

► 24 Aralık 2015: 10 Ekim 2014’te yapılan Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısında alınan kararlar ile Kürtleri hedef alan “Çöktürme Planı” hazırlandığı ortaya çıktı. 

► 11 Ocak 2016: Ağır silahların kullanıldığı ve sivillerin yaşamını yitirdiği bölge kentlerindeki sokağa çıkma yasaklarına karşı bin 100'ün üzerinde akademisyen barış çağrısı yaparak "Bu suça ortak olmayacağız" metnini açıkladı.

►20 Mayıs 2016: AKP’nin 7 Haziran seçimlerinden sorumlu tuttuğu HDP’lilerin dokunulmazlıkları “Anayasaya aykırı ama destek vereceğiz” diyen CHP’nin desteği ile kaldırıldı. Dokunulmazlıkların kaldırılmasıyla birlikte HDP'li 11 vekilin milletvekilliği düşürüldü.

► 14 Temmuz 2016: Cumhurbaşkanı Erdoğan, askere yasal zırh getiren yasayı onayladı.

►15 Temmuz 2016: Askere cezasızlığı öngören yasanın onaylanmasının ardından, bölgede savaşı yürüten güçlerin de aralarında bulunduğu askerler darbe girişiminde bulundu. 

► 20 Temmuz 2016: OHAL ilan edildi. OHAL ile birlikte 130 binden fazla kişi kamudan ihraç edildi.  Onlarca muhalif gazete, dergi, TV ile birçok dernek ve kurum kapatılırken, OHAL boyunca 228 bin kişi tutuklandı.

►23 Temmuz 2016: İlk KHK çıkarıldı. Toplamda 31 KHK'nin çıkarıldığı OHAL boyunca sadece ilk KHK ile; 35 sağlık kurum ve kuruluşu, bin 43 özel öğretim kurum ve kuruluşuyla özel öğrenci yurdu ve pansiyonu, bin 229 vakıf ve dernek, 19 sendika, federasyon ve konfederasyonla 15 vakıf yükseköğretim kurumu kapatıldı.

* 11 Eylül 2016: OHAL KHK’leri ile DBP’li 94 belediyeye kayyum atandı. Belediyelere bağlı anadilde eğitim veren kreşler ile birçok kadın kurumu kapatılırken 60’ın üzerinde belediye eşbaşkanları tutuklandı.

► 4 Kasım 2016: 7 Haziran seçimlerinden sorumlu tutulan HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın da aralarında bulunduğu 9 milletvekili tutuklandı. 

►16 Nisan 2017: MHP’nin desteği ve OHAL koşullarında gidilen başkanlık referandumunda şaibeli ve tartışmalı bir şekilde sistem değişikliği yüzde 51 ile kabul edildi. 

► 20 Ocak 2017: TSK ve desteklediği Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) Efrin'e yönelik operasyon başlattı. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'nin (SOHR), son raporunda 43'ü çocuk olmak üzere yaşamını yitiren sivil sayısı en az 281.

►30 Ocak 2017: Efrin operasyonuna karşı "Savaş bir halk sağlığı sorunudur" diyen TTB Merkez Konseyi üyesi 11 hekim gözaltına alındı.

►15 Haziran 2018: Urfa'nın Suruç ilçesinde AKP'li vekil İbrahim Halil Yıldız'ın yakınları tarafından Celal ve Adil Şenyaşar kardeşler ile babaları Esvet Şenyaşar katledildi.

►24 Haziran 2018: OHAL koşullarında cumhurbaşkanlığı ve genel seçimler gerçekleşti.  AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yeniden cumhurbaşkanı olurken AKP iktidar oldu.

► 8 Temmuz 2018: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Meclis’te yemin etti ve yeni rejim resmen başladı.